Bossche Encyclopedie

afb.

Dendrochronologische rapportage

opdrachtgever: Gemeente s-Hertogenbosch (BAM)
dendrochronologisch veldwerk: Gemeente 's-Hertogenbosch (BAM)
dendrochronologisch onderzoek: M.H. Vink
code: HTSS

De datering van 20 monsters, afkomstig uit opgraving HTSS te 's-Hertogenbosch

Theoretische achtergrond bij dendrochronologie

Inleiding

Dendrochronologie is een dateringsmethode voor hout die gebaseerd is op meting van de diktes van de achtereenvolgende jaarringen. Deze methode is gebaseerd op de volgende drie principes:

Het dikker worden in de loop van de tijd verloopt voor jaarringvormende bomen niet gelijkmatig, maar volgt een historisch eenmalig patroon van wisselende jaarringdiktes.
Indien de grafische weergaven van de jaarringdikte-patronen van twee bomen, die van dezelfde soort zijn en uit hetzelfde klimaatgebied stammen, in de juiste positie over elkaar heen worden geprojecteerd, is er in de regel een statistisch aantoonbare correlatie waarneembaar in het groeiverloop van deze twee bomen. Deze correlatie wordt in de dendrochronologie synchronisatie genoemd.
Chronologisch juist over elkaar heen geprojecteerde vergelijkbare jaarringcurven kunnen tot een zogenaamde middelingscurve worden verenigd, en door overlapping van verschillende jaarringcurven uit verschillende periodes kan een ver in de tijd terugreikende middelingscurve worden opgesteld. Er wordt gesproken van een standaardcurve indien er sprake is van een meestal ver terugreikende (of in het verleden liggende) middelingscurve van een groot aantal overlappende jaarringcurves uit hetzelfde klimaatgebied.

Werkwijze

Om een monster te kunnen dateren moeten eerst de jaarringdiktes worden gemeten. Om de jaarringen zichtbaar te maken wordt het te meten vlak van het monster glad afgesneden met een scalpel. De metingen worden verricht met hulp van een microscoop met een geijkte meetschaal; hiermee worden de ringen op de honderdste millimeter nauwkeurig ingemeten.
De meetwaarden worden vervolgens getransformeerd tot logaritmische waarden. De grafiek van een monstercurve wordt hierdoor "afgeplat" zodat grote verschillen in ringdiktes in dezelfde grafiek zijn af te beelden als kleine variaties. Deze transformaties leveren een grafiek op die veel beter visueel te analyseren is dan de ongetransformeerde monstercurve, zonder dat er informatie verloren gaat. Ook wordt de monstercurve "rechtgetrokken", waardoor wordt gecorrigeerd voor het relatief steeds dunner worden van jaarringen naarmate de boom ouder wordt. Daarnaast worden de meetwaarden geschikt gemaakt voor statistische analyse.
De statistische analyse bestaat enerzijds uit het opsporen van synchronisaties tussen verschillende monsters binnen één project of periode, en anderzijds uit het aantonen van synchronisaties tussen monsters en voor het herkomstgebied van het hout relevante

standaardcurven. De synchronisaties worden getoetst door middel van visuele vergelijking van de monster- en de standaardcurve met behulp van een dendrochronologisch computerprogramma. Met dit programma worden ook de monstergrafieken vervaardigd, die achterin dit rapport als bijlage zijn opgenomen. Daarnaast wordt, indien er meerdere monsters zijn die in dezelfde periode zijn gedateerd, stap voor stap een middelingscurve opgebouwd zodat de positieve of negatieve invloed per monster op de middeling, en daarmee de datering per monster wordt gecontroleerd.

Als de laatste jaarring van het monster op basis van synchronisatie met een standaardcurve gedateerd is, wordt de uiteindelijke datering bepaald met behulp van een rekenmodel (waarmee het oorspronkelijke aantal spintringen wordt bepaald), en wordt de dateringsmarge opgesteld.

's-Hertogenbosch, ?

Ronald van Genabeek, Eddie Nijhof en Frederike Schipper, Stad op de schop (2019) 137, 138, 179, 447, 690

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |